Elektroprivreda Srbije (EPS) suočava se sa značajnim finansijskim izazovima zbog neizmirenih dugovanja svojih najvećih klijenata. Ova analiza razotkriva kompleksnu mrežu dužnika, uključujući državne kompanije, gradske uprave i privatna preduzeća, čiji ukupni dugovi premašuju 21 milijardu dinara.
Obaveze objavljivanja i najveći dužnici EPS-a
Elektroprivreda Srbije i SG imaju zakonsku obavezu da redovno objavljuju spiskove svojih najvećih dužnika, što je deo aranžmana između Srbije i Međunarodnog monetarnog fonda. EPS ove podatke objavljuje mesečno, uz izuzetak perioda od decembra do marta, što se može pripisati posledicama hakerskog napada krajem prethodne godine.
Analizirajući spiskove s kraja 2023. godine i uporedivši ih sa ovogodišnjim, uočavaju se značajne promene. Telekom Srbija i beočinska cementara Lafarge BFC više se ne nalaze među najvećim dužnicima. Međutim, na njihovo mesto su došli gradovi Beograd i Novi Pazar, kao i proizvođač čeličnih armatura Metalfer Steel Mill iz Sremske Mitrovice.
Promene na listi dužnika i novi akteri
Prema najnovijem preseku stanja iz juna, EPS potražuje približno 21 milijardu dinara od svojih 20 najvećih dužnika. Ovo predstavlja značajan finansijski teret za kompaniju i potencijalno utiče na njeno poslovanje i investicione planove.
Interesantno je primetiti da je Telekom Srbija poslednji put bio na ovom neslavnom spisku u novembru 2023. godine, sa dugom od oko 323 miliona dinara. Međutim, na preseku od 10. aprila tekuće godine, ova kompanija je "nestala" sa liste i ne pojavljuje se ni na majskom ni na junskom spisku najvećih dužnika.
Slična situacija je i sa beočinskom cementarom Lafarge BFC, koja se u novembru vodila kao dužnik sa približno 476 miliona dinara, ali je od tada uklonjena sa EPS-ove liste.
Struktura najvećih dužnika i njihovi dugovi
Trenutno, pet najvećih dužnika Elektroprivrede Srbije čine:
- Stečajna masa Železare Smederevo (dug od oko 4,6 milijardi dinara)
- Infrastruktura železnice Srbije
- Energetika iz Kragujevca
- Rudnik Resavica
- Gradska uprava Beograda (dug od približno 803 miliona dinara)
Važno je napomenuti da se među najvećim dužnicima nalazi čak 12 kompanija u državnom, odnosno javnom vlasništvu. Ovo ukazuje na sistemski problem u finansijskom upravljanju javnih preduzeća i potrebu za boljom koordinacijom između državnih entiteta.
Novi akteri na listi dužnika
Među novim akterima na spisku najvećih dužnika ističu se uprave dva grada - Beograda i Novog Pazara. Grad Beograd duguje približno 803 miliona dinara za struju kada je reč o gradskoj upravi. Međutim, kada se saberu sva "beogradska" dugovanja EPS-u u junu, uključujući javno-komunalna preduzeća poput Infostan tehnologije, Vodovod i kanalizacija, Beogradske elektrane, GSP, kao i JKP "Lazarevac", dobija se iznos od oko 2,74 milijarde dinara.
Interesantno je da je Grad Beograd, prema podacima EPS-a, u prvoj polovini godine platio nešto više od milijardu dinara na ime računa za struju. Uprkos tome, zabeležen je prirast duga od približno 110 miliona dinara, što ukazuje na kontinuirani problem u izmirenju obaveza.
S druge strane, gradska uprava Novog Pazara duguje oko 279,5 miliona dinara. Istovremeno, gradska uprava Kragujevca se "ispisala" sa spiskova objavljenih u 2024. godini, kao i JKP Vodovod iz Smederevske Palanke.
Privatne kompanije među dužnicima
Među najvećim dužnicima u junu našla se samo jedna aktivna privatna kompanija - sremskomitrovački Metalfer Steel Mill, sa dugom od približno 529 miliona dinara. Međutim, važno je napomenuti da je Metalfer u prvoj polovini godine EPS-u platio čak i više od Beograda - ukupno oko 1,27 milijardi dinara. Nažalost, to nije bilo dovoljno da se u potpunosti izbalansira račun.
Ostale kompanije dužnici uglavnom su ili u stečaju ili čekaju na privatizaciju. U stečaju su, na primer, Srpska fabrika stakla, beogradski Radijator i HIP Azotara. Na spisku za privatizaciju, kada se za to steknu uslovi, nalaze se AD Politika i kikindski Toza Marković.
Sportski klubovi i komunalna preduzeća kao dužnici
Interesantno je da se među najvećim dužnicima EPS-a nalaze i gradske toplane Bora i Kruševca, ali i jedan sportski klub - Vaterpolo klub Partizan. Prema podacima EPS-a iz juna, VK Partizan nije izmirivao dugovanja za struju ove godine, a od januara do juna fakturisano im je približno 19,68 miliona dinara. Njihov ukupan dug prema poslednjem preseku iznosi oko 318 miliona dinara.
Ova situacija otvara pitanje finansijskog upravljanja u sportskim klubovima i potrebe za boljom kontrolom troškova i izmirenja obaveza u ovom sektoru.
Zaključak i implikacije za Elektroprivredu Srbije
Analiza najvećih dužnika EPS-a otkriva kompleksnu finansijsku situaciju u kojoj se nalazi ovo javno preduzeće. Sa ukupnim dugovanjima koja prelaze 21 milijardu dinara, EPS se suočava sa značajnim izazovima u naplati potraživanja i održavanju finansijske stabilnosti.
Ova situacija naglašava potrebu za boljim finansijskim upravljanjem u javnim preduzećima, efikasnijim mehanizmima naplate dugova i potencijalnim restrukturiranjem određenih sektora. Takođe, postavlja se pitanje odgovornosti gradskih uprava i državnih kompanija u izmirenju svojih obaveza prema EPS-u.
Konačno, činjenica da se među najvećim dužnicima Elektroprivrede Srbije nalaze i gradske uprave, javna preduzeća i sportski klubovi, ukazuje na širi sistemski problem koji zahteva sveobuhvatno rešenje i potencijalno preispitivanje trenutnog modela finansiranja i upravljanja u javnom sektoru.