Srpsko malinarstvo suočava se sa značajnim izazovima koji prete da ugroze budućnost ove važne poljoprivredne grane. Pad proizvodnje, neuspeli pregovori o cenama i smanjenje izvoza samo su neki od problema koji muče proizvođače "crvenog zlata".
Kriza u malinarstvu: Pregovori i zahtevi proizvođača
Nedavni pregovori između proizvođača malina, hladnjačara i Ministarstva poljoprivrede završili su se bez dogovora, što je dovelo do ozbiljne zabrinutosti među malinarima. Suočeni sa teškom situacijom, proizvođači su se obratili najvišim državnim instancama, tražeći hitnu intervenciju kako bi se odlučilo o budućnosti proizvodnje malina u Srbiji.
Predsednik Asocijacije malinara Srbije, Dobrivoje Radović, ističe da je u ivanjičkom kraju rod manji za 40 do 70 procenata. Ovaj drastičan pad prinosa pripisuje se nepovoljnim vremenskim uslovima, uključujući mrazeve i jake vetrove koji su oštetili plodove.
Smanjenje površina pod malinjacima i pad proizvodnje
Problemi u sektoru malinarstva doveli su do značajnog smanjenja površina pod zasadima malina u Srbiji. Nekada su malinjaci zauzimali približno 15.000 hektara, sa godišnjom proizvodnjom od oko 80.000 tona. Međutim, agroanalitičari ukazuju na to da su različiti faktori, poput starenja zasada i isušivanja zemljišta, doveli do smanjenja površina na otprilike 10.000 hektara.
Dragojle Jovančić, penzioner iz Ivanjice koji obrađuje 30 ari pod malinom, ilustruje težinu situacije. On je očekivao rod od 45 do 50 tona, ali zbog nepovoljnih vremenskih uslova, procenjuje da će prinos biti znatno manji. "Ako ove godine budem imao i 1.000 kilograma, biću zadovoljan," kaže Jovančić, naglašavajući potrebu za adekvatnom otkupnom cenom kako bi se pokrili troškovi proizvodnje.
Pregovori o otkupnoj ceni i uloga države
Centralno pitanje u krizi malinarstva je otkupna cena. Proizvođači su ove godine tražili minimalnu cenu od 300 dinara po kilogramu, što smatraju neophodnim za pokrivanje troškova i ostvarivanje minimalne zarade. Međutim, na poslednjim pregovorima ponuđeno im je 260 dinara, što su odbili kao nedovoljno.
Ministar poljoprivrede Srbije je tokom nedavne posete Arilju priznao da je tekuća godina dodatno otežana za proizvođače malina zbog vremenskih nepogoda. On je najavio napore ministarstva da uspostavi dijalog između svih zainteresovanih strana, uključujući i PKS, kako bi se pronašlo rešenje koje neće oštetiti nijednu stranu.
Pad izvoza i ekonomske posledice
Kriza u malinarstvu odrazila se i na izvozne rezultate. Tokom 2023. godine nastavljen je trend pada izvoza maline iz Srbije, kako u količini, tako i u vrednosti. Prema podacima RZS-a, vrednost izvoza u 2023. godini iznosila je približno 280 miliona evra, što je za trećinu manje u odnosu na 2021. godinu.
U poslednje tri godine, izvoz maline iz Srbije dostigao je vrhunac 2021. godine sa 99.861 tonom (uključujući 1.900 tona sveže maline) i vrednošću od 431,88 miliona evra. Međutim, već sledeće godine zabeležen je pad na 68.752 tone, uprkos rekordnim otkupnim cenama koje su dostizale i preko 600 dinara po kilogramu.
Perspektive i mogućna rešenja za srpsko malinarstvo
Uprkos trenutnim izazovima, stručnjaci ističu da postoji potencijal za oporavak sektora malinarstva u Srbiji. Neki od predloženih koraka uključuju:
- Modernizaciju proizvodnje i uvođenje novih sorti otpornijih na klimatske promene
- Poboljšanje sistema navodnjavanja i zaštite od mraza
- Jačanje saradnje između proizvođača, otkupljivača i države
- Razvoj novih tržišta i diversifikacija izvoza
Ministarstvo poljoprivrede najavljuje mere podrške malinarima, uključujući subvencije za nabavku opreme i sadnog materijala, kao i pomoć u pronalaženju novih tržišta za plasman proizvoda.
U zaključku, srpsko malinarstvo se nalazi na prekretnici. Rešavanje trenutnih izazova zahteva koordinisane napore svih aktera u lancu proizvodnje i distribucije, kao i strateško planiranje na državnom nivou. Uprkos teškoćama, stručnjaci veruju da uz prave mere i podršku, ovaj sektor može povratiti svoju poziciju kao jedan od stubova srpske poljoprivrede i izvoza.